Antay pagonotan ko Kaphoon Phowasa ko Bolan a Ramadhan ago so Eidul Fitr?

Pakaiza:


Opama ka mailay so Hilaal (Olan) ko Ramadhan ko Bapiya anda inged sa Donya, Ba Waajib a powasa langon a Muslim sa Donya?


Sembag:


Aya Akhlaq o thito a Muslim na aya den lalayon a matatago ko puso iyan na so kaiisa isa o mga Muslim ko bapiya anda den a darpa ago inged bapiya pen mbida bida so panarima iran ko sabaad ko mga Masael ko Agama

Telo a mbida bida a Kepit san o miyangaoona a Ulama:



# PAGANAY A KEPIT:

Sobo so Country a miyakailay ko Hilaal e waajib a Kaphoon iran phowasa odi na mag Eidul Fitr

*Gya-i so Original a Kepit tano sa Pilipinas sabap sa aya Original a Madhab a oonotan a Pilipinas na so Madhab o Imaam Shafi'i (Rahimahullah) ka gyanan e oonotan o mga Lokes tano

Gyanan e pinili a kepit o Madhab tano a Shafi’iyyah na go gyanan e Kepit o Sabaad ko mga Hanafiyyah lagid o Imaam Zayla’i (Rahimahullah), go isa ko dowa a Kepit o Imaam Maalik (Rahimahullah) sa lagid o kiyatharoa ron o mga Morit iyan sa Madinah, gyanan e pinili a kepit o dowa ko mga morit iyan: so Imaam Maajishoon ago so Imaam al-Mugheerah ago gyanan e pinili a kepit o sabaad ko mga Taabien lagid o Iqrimah ago so al-Qaasim ago gyanan e Madhab o Imaam Ishaaq bin Rahway ago gyanan e mabager a Kepit o Sahabah Abdullah bin Abbas (RadhiAllaho ‘anho)

Aya Daleel iran na so Hadith a piyanothol o Imaam Muslim, Imaam Tirmidhi, Imaam Abu Dawood ago Imaam Nasai ago so Imaam Shafi’i (Rahimahumollah):

 عن كريب أن أم الفضل بنت الحارث بعثته إلى معاوية بالشام قال : فقدمت الشام فقضيت حاجتها واستهل عليّ رمضان وأنا بالشام فرأيت الهلال ليلة الجمعة ثم قدمت المدينة في آخر الشهر فسألني عبدالله بن عباس رضي اللّه عنهما ، ثم ذكر الهلال فقال : متى رأيتم الهلال ؟ فقلت : رأيناه ليلة الجمعة. فقال : أنت رأيته ؟ فقلت نعم ، ورآه الناس وصاموا وصام معاوية. فقال : لكنا رأيناه ليلة السبت فلا نزال نصوم حتى نكمل ثلاثين أو نراه. فقلت : أو لا تكتفي برؤية معاوية وصيامه ؟ فقال لا ، هكذا أمرنا رسول اللّه صلى اللّه عليه وسلم


Rough Translation:

Miyakapoon ko Kurayb a so Ummul Fadhl bint Haarith na siyogo iyan sekaniyan a somong ko Muawiyah (RadhiAllaho anho) sa Shaam (Syria). Phitaro o Kurayb: Miyakauma ko sa Shaam a initoman aken so inisogo iyan raken, Miyailay aken so Hilaal (Olan) sa Shaam ko khagabinan ko Jumu’ah (Friday), oriyan iyan na miyakakasoy ako sa Madinah ko kaposan a mga alongan sa bolan a Ramadhan. Inizaan ako o Abdullah bin Abbas (RadhiAllaho ‘anho): Antonaa gawii i kiyailaya nyo ko Hilaal (Olan)? Phitaro aken (a tig i Kurayb): Miyailay ami ko kagabinan ko Jumu’ah (Friday) Phitaro o Ibn Abbas: Miyailay ka mismo? Phitaro o Kurayb: Oway, ago miyailay o mga tao na mhipowasa siran ago mhipowasa pen so Mu’awiyah. Phitaro o Ibn Abbas: ogaid na sekami sii (sa Madina) na aya kiyailaya ami ron na sii ko kagabinan ko Sapto (Saturday) ago itharos ami den so di ami di kaphowasa taman sa mapasad ami so telepolo gawii odi na (dowa polo ago siyaw gawii) opama ka mailay ami (so Hilaal). Phitaro o Kurayb: Ba di kiyatangkaan reketano so kiyailaya ron o Muawiyah ago so kiyaphoon (ago kanggenek) iyan phowasa? Phitaro o Ibn ‘Abbas: Di, gyanan i inisogo rekami o Rasulollah sallallaho ‘alayhi wa sallam

Thanodan:

Aya daleel san na syabot sangkoto a katharo o Abdullah bin Abbas (Radhiallaho anho) a opama ka mailay so Hilaal (olan) ko salakaw a inged (country) na kenaba waajib oba onotan o salakaw a inged (country) so kapag ‘eid iran, kompletoon iran so telepolo gawii inonta sa mailay iran so Hilaal (Olan) ko ika-dowa polo ago siyaw gawii ko sarili iran a inged (country). Oriyan iyan na initondog ron o Abdullah bin Abbas (Radhiallaho anho):

هكذا أمرنا رسول اللّه صلى اللّه عليه وسلم

Maana: Gyanan i inisogo rekami o Rasulollah (Sallallaho ‘alayhi wa sallam)



Note:

Phitaro o sabaad na matag kon biden anan Ijtihaad o Abdullah bin ‘Abbas go aya kon a pakamomoradan iyan ko katharo iyan a inisogo o Rasulollah (Sallallaho ‘alayhi wa sallam) na so Hadith a:

صوموا لرئيته و افطروا لرئته فان غمّ عليكم فاكملوا العدة ثلاثين

Maana: Powasa kano ko kailaya nyo ron (ko Hilaal) ago Boka kano ko Kailaya nyo ron, Opama ka kiyasapengan rekano na Baloya nyo so Bilangan o Ramadhan a telopolo)



Sembag san:

Paganay ron na so Abdullah bin ‘Abbas na isa ko phipaporoan a Ulama ko mga Sahabah, Kalodan i ilmo ago olowan o mga Mufassireen sangkai a Ummat ago so Ijtihad iyan na mabager a Ijtihaad

Ikadowa na mismo so den so Abdullah bin Abbas na isako ko miyanothol sangkanan a Hadith a phoon ko Nabi Sallallaho 'Alayhi wa sallam ago shaboten ko inisembag iyan ko Kurayb na aya pen a inisogo o Rasulollah (Sallallaho ‘alayhi wa sallam) na opama ka mailay ko salakaw ko inged (country) na kenaba waajib oba onoti o salakaw a inged (Country) lagid gyanan a miyanggolaola sa Shaam ago sa Madinah.

Aya tanda iyan na kenaba bo so Abdullah bin Abbas e da onot ko kapag eidul Fitr o Mu’awiyah sa Shaam ka soden so mga Muslim sa Madinah sangkoto a masa na da maaloy oba iran inonoti so kapag eid o Muawiyah. Opama ka miyag ‘eid fitr siran na maaloy den o Kurayb sangkai a Hadith




# IKA-DOWA A KEPIT:


Basta a mailay o bapiya anda a country sa donya so Hilaal na waajib ko langon o Muslim sa Donya a kaphoon iran phowasa


*Gyanan e pinili a Kepit o mga kadakelan ko mga Hanafiyyah, Maalikiyyah ago Hanaabilah

Sa aya sabaad ko Daleel iran:

صوموا لرئيته و افطروا لرئته و لا تصوموا حتى تروه و لا تفطروا حتى تروه

So Sogoan o Nabi Sallallaho ‘alayhi wa sallam na rangkom ko langon a Muslim sa donya go aden pen a ped a daleel iran a daken maaloy




# IKATELO A KEPIT:

Opama ka tanto a khakawatana so inged lagid opama a Pilipinas ago Saudi – na kenaba waajib oba phowasa so tanto a mawatan a country a da nyan mailay so Hilaal :


*Gyanan a Kepit na Inaloy o Shaykhul Islaam al-Imaam Al-Haafiz Ibn hajar Asqalaani (Rahimahullah) ko Fathul Baari, so Imaam Qurtobi (Rahimahullah) ko Tafseer iyan ago so ‘Allamah Ibn Rushd (Rahimahullah) ko Kitaab iyan a Bidaayatul Mujtaheed a phoon ko Imaam Ibn Abdil Barr (Rahimahullah):

قد اجمعوا انه لا تراعى الرؤية فيما اخر من البلدان كالاندلوس من الخراسان




*Aden a Ikapat a Kepit o Sabaad ko mga Ulama imanto a masa, gyoto so mga Ulama a aden a ilmo iran sa Basic Astronomy :

Phitaro iran a Opama ka Mailay ko isa a Country na langon o Country sa Sedepan (West) na waajib so Kapaka powasa iran odi na Kaboka iran ogaid na kenaba waajib ko mga Country sa Sebangan (East) sabap sa so Hilaal na o mailay o mga country sa tampar sa sebangan na mararani a khailay sekaniyan ko mga country sa tampar sa sedepan



*Aden pen ko mga miyamakapangadi a biyaloy iran a kepit na aya bo a totondog niran na gya-i a Saudi ogaid na khaaloy aken bo so Fatwa a bapiya so mga Mufti sa Saudi na inisapar iran oba tendo-a a Saudi ko kaphoon o powasa ago so ka-boka





AYA SII PAKAIZA NA KAGIYA MBIDA BIDA SO KEPIT NA ANTAONON E PAGONOTAN AMI? KHALIBOGAN TA SANGKAI A MBRAMBARANG A KEPIT?


Sembag:

Aya bo lalayon phekalibogan na so Muslim a da a matetendo iyan a Madhab a kenaba sekaniyan peman Mujtahid ago da miraot ko daradat a makaphag-ijtihaad sekaniyan


Mbidabida den a sembag sii o mga Ulama sa Pilipinas sabap sa mbida bida siran sa kepit ago kiyapangadian

Ogaid na so sakenon na so sembag aken na sii rumarampi ko kapakaisa-isa o mga Muslim ko omani inged odi na Mahala (darpa)

Aya sembag aken san na o sisii ka ko Islamic Country na onoting ka so Qaadi odi na so inilangkap o Datu ko inged (lagid o King) a kaphepoon phowasa odi na kapag- ‘eid sangkoto a inged

O sisii ka sa Pilipinas a na katawan tano den a mbida bida so Kepit o Ulama saya na aya den a iphe-mosawer aken ko omani Muslim na onoti nyan na so Desisyun o Thatandingan odi na Imaam ko Masjid a roo sekaniyan phesambayang sa Eidul Fitr odi na Eidul Adha specially igira 'Aalem so Imaam sabap sa so mga Ulama na katawan iran i di iran di nggolaolaan ago aden a daleel iran ko kepit iran

Aya importante na maiisa-isa so isa ka phaginged, opama ka di maiisa-isa so isa ka phaginged na aya pinaka-minos na maisa-isa so isa ka Mahala (Darpa) ago maaden kiran so kanggiginawai sangkai a babarakaten a olanolan.

Phitaro o Nabi Sallallaho ‘alayhi wa sallam:

الصوم يوم تصومون و الفطر يوم تفطرون و الاضحى يوم تضحون رواه الترمذى

(Maana: Aya kaphepoon o Powasa na sii ko alongan a phagpoon kano phowasa ago aya Eidul Fitr na so alongan a kapag Eidul Fitr iyo ago aya Eidul Adha na so alongan a Eidul Adha iyo)

Khasabot sangkanan a Hadith so kaiisa-isa o isa ka phaginged odi na Mahala

Opama ka madakel a miyakapangadi ko isa a Masjid a mbidabida siran sa kepit na tanto ami a masisinganin a phe-mashwarah siran phiyaphiya a sowasowat iran ko Allah, sa aya mapikir iran na di maoparik so mga tao ko inged iran odi na mahala iran sa lagidai a Special a Okasyon sa Islam. O di mailay o mga tao a maiisa-isa so mga Ulama na siran pen i khaisa-isa?

Opama ka tatangkeden iran a aya benar na so kepit iran na nggalebeka iran ko ginawa iran so kepit iran ogaid na pananggila siran oba kasabapan oto sa fitnah ago kaoparik o mga muslim ko inged iran

Aya isa ko mala a Hikmat o Bolan a Ramadhan na so kai-isa isa o mga Muslim ko omani darpa a katatagowan kiran bapiya pen mbida bida siran sa tindeg ko mga Furo'aat ko Agama

Asar ka maisa-isa bapiya bo so isa ka Mahala odi na isa ka inged na bapiya pen miyaribat so kiyaphoon iran phowasa odi kiyaboka iran na sabap sa aden a daleel iran phoon sa hadith ago aden a oonotan iran a Mujtahid na in shaa Allah na tharimaan o Allah so powasa ago eid iran sabap sa siyabot iran so isa ko mga Hikmah ko kapowasa ago kapag-'eid maana so kaiisa isa o mga Muslim ko omani lugar odi na so langon a Muslim sa Donya



ADDENDUM:

Aden a mga tao na phagonot sa Saudi ko kaphepoon iran phowasa ogaid na sii bo peman phagonot ko Kiya-desisyunan ko Masjid iran odi na inged iran ko Eid Fitr

Phitaro aken:

Aya taralbi kiran na sii siran den phagonot ko inged iran ko kaphoon powasa ago sii sa kaboka sabap sa roo siran mababaling ago aden a mga Ulama ko inged iran, batagolabao ron a so sapolo ago lima (15) a mga ala a Mufti sa Saudi, olowan iran so Late Grand Mufti Shaykh bin Baz na inisapar iran o ba phagonoti a Saudi mipantag sa kapowasa, aya inibegay iran a Ifta na phagonot so mga tao ko desisyun o inged (country) iran

(Hay-atu Kibaaril Ulama: Qaraar 34, date: 14/2/1395)


WAllaho a'lam bis sawaab